Ιστορία αιμοδοσίας

όπως αναρτήθηκε στο aimatocritis.blogspot.com

To αίμα έχει τη δική του ιστορία!

Είναι εκπληκτικό να διαβάζει κανείς στα ομηρικά έπη τον... τρόπο κληρονομικότητας του αίματος: "κι αυτός απ' τη γενιά που απ' το αίμα μου στη γη γονοκρατιέται" (Ιλιάδα, Ραψ. Τ, μετ. Ν.Καζαντζάκη και Ι.Θ. Κακριδή) αλλά και την έννοια της πήξης του αίματος: "έτσι, η πληγή γοργά εμαράθηκε και στάθηκε το γαίμα" ( Ιλιάδα, Ραψ.λ, μετ. Ν.Καζαντζάκη και Ι.Θ. Κακριδή).

H ιστορία του αίματος είναι τόσο συναρπαστική, που αξίζει να δείτε πώς από τους παπύρους της αρχαίας Αιγύπτου ως την ανάλυση της μοριακών δομών, το ανθρώπινο μυαλό έχει παιδευτεί με την δυνατότητα να μεταγγιστεί αίμα και να σωθούν ανθρώπινες ζωές. Από τον Ιπποκράτη ως τον Landsteiner, από τον Όμηρο ως το Da Vinci, επιστημονικές ανακαλύψεις, μεγαλοφυΐες, ίντριγκες, μικρές και μεγάλες στιγμές για να φτάσουμε στην αιμοδοσία όπως την ξέρουμε σήμερα!



Αρχαιότητα

Ιπποκράτης

Οι αρχαίοι λαοί της Ανατολής αντιλαμβανόταν το αίμα μέσα από θρησκευτικά δόγματα και μύθους. Σεαιγυπτιακούς παπύρους, αναφέρεται ότι το σύστημα των αγγείων ανήκει στην καρδιά. Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται να γνώριζαν την αξία του αίματος και ουσιαστικά ήταν εκείνοι που πρώτοι έκαναν επιστημονικές διαπιστώσεις για το "μυστήριο" της κυκλοφορίας του αίματος. ΟΙπποκράτης θεωρούσε το αίμα ως ένα από τα τέσσερα κύρια υγρά του σώματος, τα οποία έπρεπε να είναι σε ισορροπία για να διατηρείται η υγεία του σώματος. Γνώριζε ότι το αίμα κάνει κύκλο μέσα στο σώμα. Ο Πλάτωντονίζει πως το αίμα πηγάζει από την καρδιά και περιφέρεται σε όλα τα μέλη του σώματος με ορμή. Ο Αριστοτέλης διατυπώνει πως η απώλεια του αίματος προκαλεί θάνατο και πως το αίμα είναι βασικό για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος. Ο Γαληνός, απορρίπτοντας την άποψη του Ερασίστρατου ότι στις αρτηρίες ρέει αέρας και στις φλέβες αίμα, έδειξε με πείραμα ότι τόσο στις αρτηρίες όσο και στις φλέβες ρέει αίμα. Πήρε ένα σωλήνα και περνώντας τον από μια αρτηρία και με τα δύο του άκρα, κατέδειξε ότι υπάρχει συνεχής ροή αίματος και στις αρτηρίες! Επίσης, 1500 χρόνια πριν τον Malpighi, και χωρίς φυσικά να έχει μικροσκόπιο, ανακάλυψε τα τριχοειδή αγγεία που σαν μικρά σωληνάρια συνδέουν τις αρτηρίες με τις φλέβες (για τα οποία ο Ηarvey, στον οποίο αποδίδεται η τιμή της ανακάλυψης της κυκλοφορίας δεν ήθελε καν να ακούσει).

 Μεσαίωνας

Δεν έγιναν σημαντικά βήματα στην επιστημονική έρευνα όσον αφορά τις μεταγγίσεις, μέχρι την Αναγέννηση, οπότε οι ανθρωπιστικές αντιλήψεις έφεραν πάλι στο προσκήνιο το έργο των αρχαίων Ελλήνων.



 Αναγέννηση

Η καθιέρωση της ανατομικής παρατήρησης επί του πτώματος στα Πανεπιστήμια της Δύσης επέτρεψε στο μεγαλοφυή Leonardo Da Vinci να αφήσει παρακαταθήκη στην ιστορία της ιατρικής τους ανατομικούς του πίνακες με τις αρτηρίες και τις φλέβες.

1615

O γερμανός χημικός Αndrea Libanius περιγράφει σε πραγματεία του την τεχνική της μετάγγισης με μεγάλη λεπτομέρεια.

1616

  

Ο Άγγλος William Harvey (1578-1657) αναφέρει στις διαλέξεις του για την κυκλοφορία του αίματος και το ρόλο της καρδιάς ως αντλίας, πραγματοποιεί προσεκτικές μελέτες σε ποικιλία ζωντανών ζώων και παρουσιάζει τα ευρήματά του το 1628, στο Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus, ένα μικρό τόμο 62 σελίδων, όπου εξηγεί την πειραματική του μέθοδο και παραθέτει ακριβή μηχανισμό της κυκλοφορίας του αίματος. Επειδή, όμως, δεν είχε μικροσκόπιο παρέλειψε το ρόλο των τριχοειδών αγγείων. Το έργο του αν και νεωτεριστικό για την εποχή του αντιμετωπίστηκε με έντονη κριτική. Οι γκραβούρες από το De Motu Cordis του William Harvey έδειχναν ότι το αίμα κυκλοφορεί μονόδρομα στο σώμα λόγω της παρουσίας βαλβίδων στις αρτηρίες και στις φλέβες. Η εικόνα δείχνει τις βαλβίδες των φλεβών στο αντιβράχιο.

1640

Γίνεται η πρώτη ανεπιτυχής απόπειρα μετάγγισης από τον F.Potter, ο οποίος προσπάθησε για το σκοπό αυτό να πάρει αίμα από το πόδι ενός ζώου.

Τα μέλη της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου ασχολούνται πυρετωδώς με το θέμα, με πρωτοστάτη τον Ch. Ren, που από το 1657 πραγματοποίησε σειρά πειραμάτων έγχυσης υγρών στις φλέβες ζώων, προσπαθώντας να μελετήσει τις δυνατότητες της μετάγγισης.

1661

 Ο Ιταλός φυσιολόγος Marcello Malpighiπαρατηρεί με το μικροσκόπιο στους πνεύμονες μια διαφορετική δομή από αυτή που περιέγραφαν ως τότε οι ανατόμοι. Εκδίδει, μετά από πιέσεις φίλου του, μια επιστολή με τίτλο "Ανατομικές παρατηρήσεις επί των πνευμόνων". Λίγο αργότερα, στη δεύτερη επιστολή του, γράφει για την ανακάλυψη του δικτύου των τριχοειδών αγγείων, μια πραγματική ιατρική επανάσταση. Παρόλο που κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του τιμήθηκε με το να γίνει προσωπικός αρχίατρος του πάπα Ιννοκέντιου του ΧΙΙ, τα επιτεύγματα του, προκάλεσαν δριμύτατες ως και βίαιες επιθέσεις εναντίον του.

1665

Καταγράφεται η πρώτη επιτυχής μετάγγιση στην Αγγλία. Ο ιατρός Richard Lower διατηρεί στη ζωή ένα σκύλο με μετάγγιση αίματος από άλλο σκύλο, όπως αναφέρει στην "πραγματεία περί καρδιάς" που έγραψε.

1667

Η μεγάλη μέρα είχε φτάσει. Στις 15 Ιουνίου 1667, στη Γαλλία, ο Jean-Baptiste Denis, καθηγητής Μαθηματικών και Φιλοσοφίας στο Παρίσι, πραγματοποίησε την πρώτη μετάγγιση σε άνθρωπο. Πήρε αίμα αρνιού και το μετάγγισε σε ένα νεαρό που είχε πυρετό για πολύ καιρό και η κατάσταση της υγείας του ήταν κρίσιμη.

Στις 23 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου στην Αγγλία ο R. Lower, παρουσία των μελών της Βασιλικής εταιρίας, πραγματοποίησε μετάγγιση σε ένα 32χρονο. O ασθενής επέζησε και υποβλήθηκε μετά από τρεις εβδομάδες σε δεύτερη μετάγγιση.

1668

Σκάνδαλο σχετικά με τις μεταγγίσεις επειδή ο ασθενής του Denis πεθαίνει ένα χρόνο μετά την μετάγγιση. Η χήρα καταγγέλλει το γιατρό για ανθρωποκτονία. Αν και στο δικαστήριο αποδεικνύεται ότι ο θάνατος προήλθε από μια δόση αρσενικού που η χήρα είχε δώσει στον σύζυγο της, ο σάλος που ξέσπασε ήταν μεγάλος και οι αρχές αποφασίζουν να μη γίνει ξανά μετάγγιση αν πρώτα δε δινόταν ειδική άδεια από την Ιατρική σχολή των Παρισίων. Αυτή ή άδεια δε δόθηκε ποτέ λόγω συντηρητισμού.

1670

Απαγορεύεται από το νόμο η μετάγγιση από ζώα σε άνθρωπο.

1818

Ο Βρετανός James Blundell, μαιευτήρας, πραγματοποιεί την πρώτη μετάγγιση αίματος, από άνθρωπο σε άνθρωπο, που στέφθηκε από επιτυχία, σε μια γυναίκα που είχε χάσει πολύ αίμα στον τοκετό. Χρησιμοποίησε 0,1 λίτρο αίματος από τον άνδρα της ασθενούς, το οποίο μετάγγισε με σύριγγα. Συνολικά, πραγματοποίησε 10 μεταγγίσεις από τις οποίες οι πέντε ήταν επιτυχείς.

1840

Ο Samuel Armstrong Lane στο Λονδίνο, με τη βοήθεια του Βlundell, πραγματοποιεί με επιτυχία, την πρώτη μετάγγιση αίματος σε αιμορροφιλικό άρρωστο.

1867

 Ο Joseph Lister, Άγγλος χειρούργος, βασισμένος στις εργασίες του Pauster που έδειχναν ότι η σήψη οφείλεται σε μικροοργανισμούς, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει μια κομπρέσα διαποτισμένη με το οξύ που χρησιμοποιούσαν για το χημικό καθαρισμό των μολυσμένων νερών, πάνω σε τραύμα ασθενούς! Μόλυνση δεν παρουσιάσθηκε στο τραύμα. Δημοσίευσε στο Lancet τα ευρήματά του το 1867. Η αντισηψία είχε γεννηθεί.

 

 1900

Ο Αυστριακός παθολόγος Karl Landsteiner,ανακαλύπτει τις ανθρώπινες ομάδες αίματος Α, Β, και Ο. Τιμήθηκε με το βραβείο Nobel το 1930 για την ανακάλυψη των ομάδων αίματος και της μεταβίβασης τουs σύμφωνα με τους νόμους κληρονομικότητας του Mendel.

1902

H τέταρτη ομάδα αίματος ΑΒ ανακαλύπτεται από τους συναδέλφους του Landsteiner, Decastello και Sturli.

1907

Ο Reuben Ottenberg πραγματοποιεί την πρώτη μετάγγιση αίματος διασταυρώνοντας τις ομάδες αίματος στη Νέα Υόρκη.

1908

Ο Γάλλος χειρουργός Alexis Carrel επινοεί έναν τρόπο για την αποτροπή της πήξης του αίματος, ενώνοντας τη φλέβα του δότη με την αρτηρία του δέκτη.

1914

Αναπτύσσονται αντιπηκτικά όπως το κιτρικό νάτριο.

1915

Σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης ο Richard Lewisohn χρησιμοποιεί κιτρικό νάτριο σαν αντιπηκτικό.

 

1916

Η πρώτη μετάγγιση αίματος στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε στην Πολυκλινική Aθηνών από τον καθηγητή Σπ. Oικονόμου που είχε παρακολουθήσει στο Montpellier της Γαλλίας σχετικές εργασίες. Για την πρώτη μετάγγιση πήρε αίμα από τον βοηθό του, γιατρό, Mιχ. Πατρικαλάκη.

1926

Ο Βρετανικός Ερυθρός Σταυρός εγκαθιδρύει την πρώτη υπηρεσία αιμοδοσίας στον κόσμο.

1929

Η πρώτη τράπεζα αίματος στην Αυστραλία.

1930

Η πρώτη τράπεζα αίματος εγκαθιδρύεται σε νοσοκομείο του Λονδίνου.

1931

Ανακοινώνονται από τον Ι.Κ.Καλαϊτζή 22 μεταγγίσεις (Ευαγγελισμός Αθηνών).

1935

Ο Mαθιός Mακκάς ίδρυσε την Oργάνωση Aιμοδοσίας του Eλληνικού Eρυθρού Σταυρού, της οποίας πρώτος Δ/ντής υπήρξε ο M. Παϊδούσης. Ο οργανισμός αυτός για πολλά χρόνια κράτησε το βάρος της αιμοδοσίας αναγκασμένος να στηρίζεται σε αμειβόμενους αιμοδότες.

1937

Ο παράγοντας Rh ανακαλύπτεται στο αίμα πιθήκου, από όπου πήρε και το όνομά του.

1939

Γίνεται η πρώτη μετάγγιση συντηρημένου αίματος στην Ελλάδα στις 30 Nοέμβρη 1939 στο Λαϊκό Nοσ/μείο από τον M. Παΐδούση.

Η ομάδα αίματος Rh ανακαλύφθηκε από τον Karl Landsteiner, τον Alex Wiener, τον Philip Levine και τον R.E. Stetson και σύντομα αναγνωρίστηκε ως η αιτία των περισσότερων αντιδράσεων στη μετάγγιση.

Ο Ερυθρός Σταυρός παρέχει αίμα για τα στρατεύματα στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

1940

Απομονώνεται η αλβουμίνη.

1941

Ο Αμερικανικός Εθνικός Ερυθρός Σταυρός εγκαθιδρύει ένα εθνικό πρόγραμμα αιμοληψίας.

Αναπτύσσεται η κλασματοποίηση του αίματος.

 1952

Στην Ελλάδα, δημιουργείται η Eθνική Yπηρεσία Aιμοδοσίας στο Yπουργείο Yγείας και Πρόνοιας.

Ιδρύονται τέσσερα Περιφερειακά Kέντρα Aιμοδοσίας

Α΄ Iπποκράτειο και Λαϊκό Nοσοκομείο AΘηνών, με διευθυντή τον Ιππ.Τσεβρένη.

Β΄ Νοσοκομείο Αθηνών "Β.Παύλος" με διευθυντή τον Μ. Παιδούση.

Γενικό Nοσοκομείο Nίκαιας Πειραιά με διευθυντή τον Ηλία Πολίτη.

και το Kέντρο Aιμοδοσίας Θεσσαλονίκης με διευθυντή τον Ν.Βαφειάδη.

Ο Carl Water αντικαθιστά τις γυάλινες μπουκάλες για συλλογή αίματος με πλαστικές σακούλες.

1958

Αρχίζουν να δημιουργούνται οι πρώτοι Σταθμοί Aιμοδοσίας στα Kρατικά Nοσοκομεία της Ελλάδας.

1959

Ο Max Perutz του Πανεπιστημίου Cambridge ανακαλύπτει τη μοριακή σύνθεση της αιμοσφαιρίνης.

1962 

Αναπτύσσεται ο πρώτος αντιαιμοφιλικός παράγοντας.

 Το έτος 1962 εδωρήθη στο Κέντρο Αιμοδοσίας του Ιπποκρατείου από την Εθνική Υπηρεσία Αιμοδοσίας της Γαλλίας το πρώτο στη χώρα μας ειδικό αυτοκίνητο για αιμοληψίες, με 10 κλίνες και με ψυγείο δυνατότητας συντήρησης 600 μονάδων αίματος, με αυτοδύναμη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

1964

Η πλασμαφαίρεση χρησιμοποιείται ως μέσο συλλογής πλάσματος.

1965

Ο Baruch Samuel Blumberg αναγνώρισε ένα ιϊκό συστατικό που ονόμασε αντιγόνο Australia, επειδή απομονώθηκε σε Αυστραλό. Πρόκειται για το αντιγόνο του ιού της ηπατίτιδας Β.

1967

Η Rh ανοσοσφαιρίνη βγαίνει στο εμπόριο.

1971

Αρχίζει η εξέταση αιμοδοτών για ηπατίτιδα Β.

1979

Καταργούνται οι ιδιωτικές τράπεζες αίματος στην Ελλάδα και δημιουργούνται οι πρώτοι σύλλογοι αιμοδοτών.

1985

Το πρώτο τεστ ανίχνευσης του HIV στις τράπεζες αίματος.

1990

Ανίχνευση HCV.

1993

Ανίχνευση HTLV-1.

Αρχές 21ου αιώνα

Η επιστημονική έρευνα έχει καταστήσει την αιμοδοσία ασφαλή διαδικασία.

Το αιμοδοτικό κίνημα απλώνεται όλο και περισσότερο και η εθελοντική αιμοδοσία σε ορισμένες χώρες αποτελεί την κύρια πηγή του μεταγγιζόμενου αίματος, μια και δεν έχει βρεθεί κάποια φαρμακευτική ουσία που να μπορεί να αντικαταστήσει το αίμα.

Από την άλλη πλευρά, στη συνείδηση των ανθρώπων το αίμα δεν παύει ποτέ να έχει μεταφυσική και συμβολική δύναμη.